Odznaka Regionalna Duży Śląsk > Środowisko przyrodniczeDzisiaj jest 19-3-2024 godzina 8:19:04

Środowisko przyrodnicze

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I JEGO PRZEMIANY

                    Katowice leżą na Wyżynie Katowickiej (dawniej: Płaskowyż Bytomsko- Katowicki lub Górnośląski Okręg Przemysłowy) stanowiącej południową część Wyżyny Śląskiej, w centrum największej w Polsce aglomeracji miejsko- przemysłowej. Zasadnicza część miasta wchodzi w skład Płaskowyżu Katowickiego podzielonego na skutek trzeciorzędowych ruchów tektonicznych i procesów erozyjno-denudacyjnych na rowy, kotliny i garby wyróżniane jako mniejsze jednostki geomorfologiczne: Wzgórza Kochłowickie, Płaskowyż Murcek, Obniżenie Górnej Mlecznej, Rów Kłodnicy, Kotlina Mysłowicka. Część północna miasta leży w obrębie Płaskowyżu Bytomskiego obejmując fragmenty Wyżyny Siemianowickiej, Wzgórz Chorzowa i Obniżenia Rawy.
            Niewielkie fragmenty Katowic, położone najdalej na południe, znajdują się na obszarze Kotliny Oświęcimskiej i Doliny Wisły w obrębie jednostek geomorfologicznych: Równiny Tyskiej i Kotliny Mlecznej.
            Morfologia terenu jest urozmaicona, szczególnie w części południowej miasta, gdzie różnice wysokości sięgają 110 metrów. Najwyżej położony punkt znajduje się na wysokości 342,5 (352) m npm na Wzgórzu Wandy w Murckach; najniżej położone obszary znajdują się w dorzeczach rzek: Mlecznej: 236 m npm, Boliny 258 m npm, Kłodnicy i Ślepiotki: 300 m npm.
           Podłoże obszaru Wyżyny Katowickiej stanowią utwory paleozoiczne (dewon, karbon, perm) oraz mezozoiczne (trias, lokalnie jura), a obniżenia występujące w jego obrębie są częściowo wypełnione utworami trzecio- i czwartorzędowymi.
           Na obszarze miasta występują głównie gleby brunatne i czarne ziemie zdegradowane wytworzone z piasków słabogliniastych i glin oraz gleby bielicowe i pseudobielicowe powstałe z piasków gliniastych i glin lekkich. Znaczną powierzchnię zajmują gleby antropogeniczne - zmienione pod wpływem bezpośredniego lub pośredniego działania górnictwa, przemysłu , a także zabudowy. Są to gleby początkowego stadium rozwoju.

             Przez teren miasta przebiega główny dział wodny dorzecza Wisły i Odry. W dorzeczu Wisły znajduje się przeważąjąca część miasta odwadniana przez rzekę Rawę na północy, potok Bolinę ( w cz.środkowej) i rzekę Mleczną (na południu). Dorzecze Odry obejmuje środkowo-zachodnią część miasta odwadnianą przez rzekę Kłodnicę z dopływami: Ślepiotką i potokiem Panewnickim. W północno-wschodniej części Katowic wzdłuż granicy z Sosnowcem przepływa rzeka Brynica (do której wpada Rawa) administracyjnie należąca do Sosnowca. Rawa płynie równoleżnikowo z zachodu na wschód odwadniając dzielnice: Osiedle Tysiąclecia, Załęże, Śródmieście, Koszutkę, Wełnowiec, Bogucice, Zawodzie i Szopienice. Koryto rzeki jest uszczelnione, a na odcinku przepływającym przez Śródmieście w pełni przykryte. Przed ujściem do Brynicy przyjmuje wody prawobrzeżnego dopływu, którym jest potok Leśny odwadniający tereny Katowickiego Parku Leśnego. Potok Bolina jest prawostronnym dopływem Czarnej Przemszy. Odwadnia on obszary należące do Giszowca i Janowa.
            Z terenów południowych miasta wody zbierane są przez Mleczną, która płynąc w kierunku południowo-wschodnim uchodzi do Gostyni, stanowiącej lewy dopływ Wisły.
             Źródła rzeki Mlecznej leżą na wysokości 290 m npm. w pobliżu zachodniej granicy rezerwatu florystycznego Ochojec. Prawe dopływy Mlecznej to potoki: Bagnik, Cofnik, Kaskadnik, Bielawka, lewe dopływy to Rów Piotrowicki, Rów Graniczny, Rów Podleski, Rów Murckowski z dopływami oraz Pstrążnik. Mleczna wraz z dopływami odwadnia dzielnice: Ochojec, Piotrowice, Kostuchna, Podlesie, Zarzecze oraz częściowo Murcki.
             Południowo-zachodnia część miasta stanowi zlewnię Kłodnicy będącej dopływem Odry. Rzeka ta bierze początek w Brynowie, gdzie wypływa z utworów karbońskich na wysokości 305 m npm. Dno jej doliny jest płaskie i podmokłe. Lewym dopływem Kłodnicy, przepływającym w swym górnym biegu przez obszar Lasów Murckowskich, jest Ślepiotka. Źródła tego potoku biorą początek w zachodnim skłonie wzgórz w rejonie Murcek na wysokości 315 m npm. Wody potoku wpadają do Kłodnicy w rejonie Starego Panewnika. Niewielkim prawobrzeżnym dopływem Kłodnicy jest potok Kokociniec. Powierzchnia dorzecza Kłodnicy jest niewielka, odwadnia ono dzielnice: Ligotę, Panewniki, częściowo Brynów, Piotrowice, Ochojec i Murcki.



         Głównym czynnikiem modelującym naturalną rzeźbę terenu stał się w ciągu ostatnich dwustu lat człowiek. Pierwotna rzeźba terenu została zaburzona w wyniku przeobrażeń związanych z budownictwem mieszkaniowym i przemysłowym oraz przede wszystkim eksploatacją kopalin i składowaniem odpadów. Wyżyna Śląska to obszar zasobny w bogactwa mineralne. Rejon Katowic należy do najzasobniejszych w węgiel kamienny terenów Zagłębia Górnośląskiego. Z innych znajdujących się na terenie miasta bogactw mineralnych o znaczeniu jednak podrzędnym wymienić można iły trzeciorzędowe oraz gliny zwałowe i piaski wykorzystywane do celów budowlanych. Na skutek działalności człowieka, w wyniku niwelacji, czy eksploatacji powierzchniowej i wgłębnej kopalin uległo częściowemu lub całkowitemu zatarciu szereg naturalnych form terenu. Pojawiły się natomiast liczne nowe formy zwane antropogenicznymi*. Najsilniejszym tego rodzaju przemianom uległa północno-zachodnia, centralna i północno-wschodnia część Katowic. Przeważają tu różne elementy związane z liniami komunikacyjnymi, jak nasypy, wykopy, wypełnione wodą wyrobiska po eksploatacji gliny i piasku podsadzkowego, zwały węglowe i hutnicze oraz tzw. powierzchnie zrównania antropogenicznego, jak tereny składowe, kolejowe, osadniki mułu węglowego itp. Południowa część miasta wykazuje mniej tego rodzaju form. Tereny zmienione przez człowieka tkwią tu jak "wyspy" w krajobrazie posiadającym cechy naturalnego i kulturowego.
         Pogorszyły się także właściwości fizyczne i chemiczne gleb, które w wielu punktach miasta są silnie skażone metalami ciężkimi.
          Sieć hydrograficzna miasta jest silnie przeobrażona w wyniku regulacji cieków, ogólnego obniżenia zwierciadła wód powierzchniowych i ich ponadnormatywnego zanieczyszczenia. Rzeki płynące przez Katowice i ich dopływy należą do najbardziej zanieczszczonych rzek należących do zlewni Wisły i Odry.
 
       Na obszrze miasta zlokalizowanych jest kilkadziesiąt zbiorników powierzchniowych różnego pochodzenia o łącznej powierzchni ok. 70 ha. Są to najczęściej zbiorniki sztuczne w dawnych wyrobiskach popiaskowych, gliniankach, zapadliskach. Do największych kompleksów należą zbiorniki szopienickie położone w dolinie Brynicy przy granicy miasta z Sosnowcem (Borki, Morawa, Gliniak) oraz zespół 7 zbiorników w Dolinie Trzech Stawów. W rejonie potoku Bolina położonych jest kilka niewielkich zbiorników (Janina, Górnik, Małgorzata, Planty); część z nich pełni funkcje hodowlane. W części zachodniej miasta do większych zbiorników należą stawy zlokalizowane w dolinie Rawy na terenie osiedla Tysiąclecia.

         W klimacie Katowic zaznacza się przewaga wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi. Przewaga dni z układem wyżowym pojawia się w ciepłej połowie roku z układem niżowym - w chłodnej.Najczęściej (ok. 65%) napływa tu powietrze polarno-morskie.
          Temperatura powietrza wnętrza miasta jest przeważnie wyższa od temperatury obszarów pozamiejskich. Zjawisko to określa się terminem "wyspy ciepła". Spalanie surowców energetycznych i ogrzewanie mieszkań zimą, wprowadza do atmosfery znaczne ilości energii. Średnia temperatura dla Katowic w ostatnim dziesięcioleciu wyniosła 8,2oC.
          Klimat miasta charakteryzuje się znaczną ilością słabych wiatrów (poniżej 2 m/sek) oraz występowaniem cisz (23,8%). Liczba dni bezwietrznych waha się od około 60 do 70 w ciągu roku. Rozkład wiatrów odznacza się wybitną przewagą kierunku południowo-zachodnego (25,5%) i zachodniego (13%).
          Duże zapylenie powietrza jest przyczyną znacznego zachmurzenia, cząsteczki pyłu stanowią bowiem jądra kondensacji pary wodnej. Suma opadów w ciągu ostatnich dziesięciu lat wyniosła średnio 653,3 mm w roku.

 Szata roślinna.

Rozwój miasta sprzyjający różnicowaniu warunków siedliskowych wpłynął na zmiany w szacie roślinnej. Dawniej przeważającą część obszaru dzisiejszych Katowic pokrywały lasy. Rozwój przemysłu, postępująca urbanizacja i napływ ludności powodowały kurczenie się obszarów leśnych i powstawanie rozległych powierzchni otwartych, użytkowanych rolniczo jako pola uprawne, łąki i pastwiska, oraz zajmowanych pod zabudowę i przemysł. Efektem tego procesu jest aktualny charakter szaty roślinnej, stanowiącej mozaikę roślinności naturalnej, półnaturalnej i synantropijnej*.

ZIELEŃ URZĄDZONA NA TERENACH ZABUDOWANYCH

 


Miasto Katowice wydaje się zatopione w zieleni. Takie wrażenie można odebrać spoglądając na nie z lotu ptaka. Przemysł, który wydawałoby się powinien zniszczyć wszystko co żywe, nie zdołał tego uczynić.
Co ciekawsze, nawet w tak skrajnie trudnych warunkach jakie występują na terenach zwartej zabudowy śródmiejskiej zieleni wydaje się wiele. Paradoksem wydaje się fakt, że w porównaniu z wieloma innymi miastami w kraju, współczynnik ilości terenów zieleni w stosunku do powierzchni miasta należy do najwyższych.


Czy do końca jest to wszystko prawdą i jaka jest rzeczywistość? Statystycznie tereny zieleni zajmują znaczny procent obszaru miasta. Jednak większość z nich to lasy okalające Murcki. Stanowią one główny trzon zasilania i regeneracji powietrza napływającego do miasta. Gdyby jednak obszarów leśnych nie wliczać do powierzchni miasta, Katowice miałyby wielki niedobór terenów zieleni.
Zieleń urządzoną miasta stanowią: parki, zieleńce, skwery, zieleń osiedlowa i przyuliczna. Dendroflora* miasta obejmuje ponad 260 taksonów* drzew i krzewów. Zieleń ta ma duży wpływ na komfort zamieszkania. Mimo wielu mankamentów zieleń Katowic może zainteresowanym jej poznaniem dostarczyć szeregu ciekawych i zaskakujących przeżyć i doznań.

źródło:http://www.us.edu.pl/katowice/informator/Przyroda