Odznaka Regionalna Duży Śląsk > Historia DzielnicyDzisiaj jest 19-3-2024 godzina 10:21:29

Historia Dzielnicy

                           Pierwsze wzmianki o Wełnowcu pochodzą z XVII w. Osada powstała z przysiółka Bogucic o nazwie Wełnowiec i koloni Bytkowa – Ignatzdorf. Ludność polska zamieszkująca te tereny nazywała je Wełnowcem. Osada nosiła początkowo niemiecką nazwę Ignatzdorf.Ludwik Musioł, który odnalazł w kościele bogucickim Metrykę z 1689 roku o treści Blasius Welna, molitor de Kosic, nazwę osady wywodzi od nazwiska młynarza Wełny. Dopiero w 1739 roku po raz pierwszy pojawiła się dzisiejsza nazwa osady Wełnowiec Nazwę niemiecką Ignatzdorf wyparła w połowie XIX w nowa.Do 1922 roku osada nosiła oficjalną nazwę Hohenlohehutte, a pod konic XIX w obok huty cynku (dzisiejsza ulica Karłowicza) wyrosła osada przyfabryczna – kolonia Oehringen Wełnowiec zawdzięcza rozwój istnieniu pokładów węgla, zalegających tutaj płytko. W roku 1788 założono w osadzie pierwszą małą kopalnię „Caroline”, a w 1801 roku – kopalnię „Hohenlohe”. Książę Hohenlohe zbudował w latach 1805 – 1809, wspólnie z Johnem Baildonem, hutę „Hohenlohe”, jedną z pierwszych na kontynencie hut żelaza opalanych koksem. Szybki rozwój przemysłu węglowego i hutniczego na terenie Wełnowca zahamowany został w czasie kampanii napoleońskiej. Dopiero w latach 1821 – 1822 uruchomiono następne kopalnie „August” i ”Maria”, w 1833 roku „Alfred” i „Hutte” w 1840. W roku 1821 powstała tu huta cynku „Helena”, a w 1823 roku huta „August”, dające początek rozwojowi przemysłu cynkowego. W roku 1818 chłopi z Wełnowca (kilku kmieci i półkmieci) jako jedni z pierwszych na Śląsku zwolnieni zostali z pańszczyzny. W 1828 roku otwarto w osadzie szkołę katolicką. Około 1840 roku mieszkało w Wełnowcu w dwudziestu familokach 377 osób. Wraz z uruchamianiem obiektów przemysłowych budowano domy w osadzie robotniczej. Zabudowa powstawała w sposób chaotyczny i nieplanowy. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku zaczęła się ona kształtować wzdłuż drogi biegnącej z Katowic do Bytkowa i na zachód od huty cynku na terenie przylegającym do Józefowca (kolonia Oehringen), z którym zespoliła się, stanowiąc w latach międzywojennych gminę miejską Wełnowiec. Od 1848 roku następował proces scalani małych kopalenek „Hohenlohe”, „Maria”, „Caroline” i ”Hutte” w jedną kopalnię „Hohenlohe”. W jedenaście lat później przyłączono do niej pozostałe kopalnie – „Alfred” i ”August”. W 1867 roku Wełnowiec liczył już 1642 mieszkańców. Dalszy rozwój osady nastąpił w roku 1870, kiedy uruchomiono hutę ”Hohenlohe”(obecnie Zakłady Cynkowe „Silesia”). W roku 1889 powstała nowoczesna walcownia cynku. W roku 1859 i 1875 odnotowano w Wełnowcu pierwsze strajki robotników przemysłu cynkowego i węglowego na Górnym Śląsku. Do Wełnowca przeniesiono ze Sławięcic zarząd zakładów przemysłowych księcia Hohenlohego, które w 1905 roku przekształcone zostały w spółkę akcyjną ”Hohenlohe Werke” (Zakłady Hohenlohego).Huta żelaza Hohenlohe w Wełnowcu Litografia Knippla z 1830 r. Dla dyrekcji nowej spółki wybudowano w 1909 roku potężny gmach w stylu neoklasycystycznym, a dla kadry inżynieryjno technicznej i urzędników koncernu powstało osiedle willowe w rejonie dzisiejszych ulic al. W. Korfantego, Jesionowej, Cisowej i Parku w Wełnowcu. Natomiast dla robotników zatrudnionych w hucie cynku „Hohenlohe” zbudowano jednopiętrowe bloki mieszkalne (familoki), bez piwnic i urządzeń sanitarnych. Na przełomie XIX i XX wieku rozwijało się w Wełnowcu polskie życie narodowe – społeczne, kulturalne i polityczne – mimo znacznego wówczas napływu niemieckich urzędników i personelu technicznego, mających przyśpieszyć akcje germanizacji. Za działalność w polskich organizacjach kulturalnych zwalniano z pracy robotników zatrudnionych w Zakładach Hohenlohego. W listach rozsyłanych do okolicznych przedsiębiorstw zabraniano zatrudniania robotników Polskiego pochodzenia, zwolnionych za działalność narodową (m. in. za udział w polskich kołach śpiewaczych) lub socjalistyczną. Przed pierwsza wojną światową i tuż po niej działało w Wełnowcu wiele organizacji polskich, jak koło śpiewacze „Harmonia”, gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, harcerstwo polskie. W latach powstań i plebiscytu mieszkańcy Wełnowca aktywnie włączali się do walk powstańczych nie tylko na terenie osady, ale i w wielu miejscowościach na terenie Śląska. Wielu poległo w walce. Z Wełnowca pochodził jeden z dowódców powstańczych, dowódca pułku katowickiego w trzecim powstaniu śląskim Walenty Fojkis (1895-1950). W latach międzywojennych burmistrz Michałkowic. W czasie plebiscytu 1921 roku 67% mieszkańców Wełnowca opowiedziało się za przynależnością Śląska do Polski. W roku 1920 wybudowano w Wełnowcu pierwszy kościół w pomieszczeniach po magazynie hutniczym. W roku następnym powstała samodzielna parafia. Obecny jednonawowy kościół pochodzi z 1930 roku

               W 1924 roku do nowo utworzonej gminy Wełnowiec włączono obszar dworski Wełnowiec, wieś Józefowiec i Kolonię Huta Agnieszka, wydzielone z gminy Dąb, oraz kolonie przyfabryczne Alfred i Fryderyka.W latach dwudziestych powstały w Wełnowcu nowe przedsiębiorstwa przemysłowe, m.in. fabryka chemiczna „Sigma”,Górnośląska Fabryka Czekolady, Pierników i Cukierków Eryka Vespera, Fabryka Mebli Stalowych Eugeniusza Postulki, Fabryka Telefonów, odlewnia żelaza, fabryki spożywcze – makaronu i kawy słodowej.
           Wełnowieccy robotnicy huty cynku, walcowni i kopalni „Hohenlohe” podejmowali walkę strajkową.Bezrobotni organizowali marsze głodowe. Do najtrudniejszych należał strajk okupacyjny robotników huty cynku „Wełnowiec” (dawna huta „Hohenlohe”) na przełomie roku 1937/1938, trwający kilkanaście dni. Całe społeczeństwo solidaryzowało się wówczas ze strajkującymi.
           W latach 1930 – 1938 na terenie Wełnowca rozwijało się nielegalne górnictwo odkrywkowe i głebinowe (szyby do 30 metrów), tzw. bieda-szybikarstwo. Najwięcej biedaszybów istniało w kolonii Wełnowca Agnieszce i obok szybu „Alfred”.
             Na początku lat trzydziestych w rejonie dzisiejszych ulic Józefowskiej i Bytomskiej (ul. Walecznych, Oświęcimska, E. Plater, Jodłowa) powstała kolonia tzw. Domków wojewódzkich. Dwurodzinne domki z ogródkami przeznaczone były dla urzędników administracji państwowej.
            Dnia 27 stycznia 1945 roku Wełnowiec został wyzwolony jako jedna z pierwszych osad dzisiejszych Katowic. Właśnie od strony Wełnowca przedostały się do Katowic pierwsze radzieckie czołgi.
              W roku 1951 Wełnowiec włączony został w granice wielkich Katowic. W ciągu lat powojennych w Wełnowcu nastąpiły znaczne zmiany. Wokół osady wyrosły nowoczesne osiedla mieszkaniowe m. In. w rejonie ulic Szczecińskiej i Mikusińskiego, Józefowskiej i Bytomskiej, Waryńskiego, Jesionowej i Owocowej.
            Na terenie osady znajdują się Zakłady Metalurgiczne „Silesia”, które są stopniowo likwidowane, jako uciążliwe dla środowiska. Rozwinął siętu również przemysł poligraficzny i elektroniczny. Powstały Zakłady Graficzne(obecnie „Cartotecnica Polska”) i Zakłady Wytwórcze Urządzeń Sygnalizacyjnych(obecnie ABB Zwus signal Sp. z o.o.). W dawnej siedzibie koncernu Hohenlohe Werke (Zakłady Hohenlohego i firma Fulmen) przy al. W. Korfantego i ul. Cisowej funkcjonuje Sąd Apelacyjny. W rejonie ul. Owocowej zlokalizowane są liczne przedsiębiorstwa i instytucje m.in. Wojewódzki Urząd Statystyczny.
           W latach dwudziestych (1924-1939) XX w. Z Wełnowcem związał swój los pierwszy polski generalny dyrektor w Zakładach Hohenlohego inż. Aleksander Ciszewski(1878 – 1941). Jeden z najwybitniejszych konstruktorów polskiego przemysłu na Śląsku m.in. wiceprezes Górnośląskiego Związku Przemysłowców Górniczo – Hutniczych oraz lider środowiska polskiej inteligencji technicznej (prezes Unii Polskiego Przemysłu Górniczo – Hutniczego – od 1932 roku).
            Współcześnie wśród znanych przedstawicieli inteligencji humanistycznej, technicznej, mieszka i pracuje Jerzy Duda Gracz, wybitny współczesny malarz, którego prace znajdują się w wielu muzeach krajowych i zagranicznych oraz kolekcjach prywatnych.
            W oparciu o zaplecze lokalowe byłego Ośrodka Postępu Technicznego przy ul. Bytkowskiej, powołano w 1992 roku instytucję Międzynarodowe Targi Katowickie do organizacji licznych imprez handlowo – wystawienniczych z udziałem firm krajowych i zagranicznych.
             Wełnowiec od północnego wschodu graniczy z Siemianowicami, od południa z Bogucicami i Koszutką, a od zachodu z Józefowcem i (przez kolonię Alfred) z Wojewódzkim Parkiem Kultury i Wypoczynku. Na terenie Wełnowca mieszka około 6 tysięcy osób.

 źródło:http://www.welnowiecjozefowiec.friko.pl/